زعفران

 Crocus sativus Var.officinalis  :نام  علمي یا زنبقيان Iridaceae :نام تيره

گياهشناسي: زعفران گیاهی است دايمی و علفی که در اوایل پاییز گل می دهد. زعفران دارای ساقه زیرزمینی مدور، سخت، گوشتدارو توپری بوده که از پوسته های فیبری قهوه ای رنگی پوشیده شده که کشاورزان به

آن اصطلاحا پیاز می گویند. ولی از نظر گیاه شناسی به آن بنه یا کورم می گویند. تعداد گلهای هر بنه 1 تا1 عدد بوده و اوایل آبان تا آذر ماه همراه با سرمای منطقه رشد می نمایند. پوشش گل دارای 3 عدد کاسبرگ و 3 عدد گلبرگ یک رنگ می باشد که رنگ آنها سوسنی تیره یا بنفش مایل به ارغوانی و همراه با رگبرگهای تیره تر در کلوگاه گل می باشد.

ميزان پياز مصرفي در هکتار و تراكم گياه )فواصل كاشت(: از آنجایی که زعفران تولید بذر نمی کند، فقط از راه کورم )پداژه( می توان آن را تکثیر کرد. در اواسط شهریور ماه تا پاییز بسته به منطقه ،اقدام به خارج کردن کورم از زعفران زارهای مورد نظر یا تهیه آن از محل های مناسب می کنند. پس از آماده کردن زمین و اضافه کردن کود دامی، به صورت کرتی اقدام به کشت کورم در عمق 15 تا 21 سانتی متر شود. در این حالت به 2 تا 6 تن کورم برای کاشت یک هکتار زعفران کاری نیاز است.

عمليات آماده سازي بستر و كوددهي: زمین زعفران باید دارای بافت متوسط، نسبتا عمیق؛ فاقد سنگریزه و علف های هرز و دارای زهکش مناسب باشد. در فصل پاییز و یا زمستان ضمن پخش کردن کود حیوانی پوسیده و شخم به عمق 25 تا31 سانتیمتر جهت بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک باید اقدام نمود. میزان کود حیوانی از 31 تا 211 تن در هکتار متغیر است. مقدار کود شیمیایی بر حسب آزمون خاک و نیاز زعفران ،211 تا 251 کیلوگرم در هکتار کود فسفات آمونیوم به صورت توزیع در کل مزرعه قبل از کلوخه شکنی و یا به صورت نواری در شیارهای کشت به عمق 21 سانتیمتر و ریختن 5 سانتیمتر خاک روی آن و قرار دادن پیازها در شیار، قابل مصرف است.

زمان و روش كاشت: زعفران از اوایل شهریور تا اواسط مهر ماه کشت می گردد و با توجه به دوره خواب واقعی زعفران از اواسط اردیبهشت تا اواسط تیر ماه، بهترین تاریخ کشت بنه ی زعفران در دهه اول خرداد ماه توصیه می گردد. لازم به ذکر است از کشت بنه در ماه های گرم سال )تیر و مرداد( خودداری نمایید. پس از ضدعفونی بنه ها ،فاصله کپه ها را 11×21 و در هر کپه 1 تا 3 پیاز در کشت سبک ،5 تا 7 پیاز در کشت متوسط و 7 تا 15 پیاز در کشت متراکم، می توان به کار برد که در این حالت ) عمر ( کشتزار زعفران متفاوت است.

نياز آبي^{: (Ec)} خاک و آب زیر 1111 باشد و در صورت زیاد بودن ^(Ec)  کاهش عملکرد حتمی است. از نظر^pH  هم باید نهایتا 5/7 باشد و حتی با اینpH   هم خیلی از مواد غذایی قابل جذب نخواهد بود. برای اینکه به عملکرد خوبی دست یابیم باید حداقل نیاز آبی زعفران را که شامل 1 تا 5 آب در سال می باشد را رعایت نمود. اولین آبیاری مزرعه زمانی انجام می گردد که دو تا سه هفته پس از آبیاری اول سرمای چند روزه منطقه )که نیاز گلدهی زعفران می باشد( را داشته باشیم. مهمترین آنها زاج آب در بعد از برداشت گل و زرد آب هنگام زرد شدن برگ ها میباشد.

زمان برداشت: برداشت زعفران شامل چیدن گل و جدا کردن کلاله از سایرقسمتهای گل می باشد. عمر گلها 3تا1 روز می باشد و اگر به موقع برداشت نشود از بین می روند. و اگر گلها مدت زیادی در معرض هوای گرم ، باد و نور خورشید قرار گیرد کیفیت رنگ و عطر آن کمترشده و از مرغوبیت زعفران کاسته می گردد. بنابراین زمان برداشت گلها بسیار مهم می باشد. دوره گل دهی مزرعه زعفران معمولا 15تا25روز می باشد

عملکرد خشك شده گياه: طی بررسی های انجام شده در یک مزرعه چهار ساله زعفران پتانسیل عملکرد زعفران اگر به نحو مطلوبی عملیات زراعی در آن انجام گیرد از 5 تا 12 کیلو گرم در هکتار گزارش شده است. عملکرد علوفه و بنه با توجه به حداکثر تامین نیاز آبی مزرعه علوفه خشک 1311 کیلوگرم در هکتار، وزن کل بنه 21/3 تن در هکتار و تعداد کل بنه 2220111 عدد گزارش شده است.

موارد استفاده: آرایشی، بهداشتی، دارویی، ادویه ای و غذایی